10 rzeczy, których (na pewno) nie wiedziałeś o dawnej Rzeczypospolitej

24.03.2025

…czyli co odkryjesz w książce „Dawna Rzeczpospolita na nowo odkryta” Radosława Sikory

Czy wiesz, że chłopi z Niemiec uciekali do Polski, bo… było tu lepiej?
Albo że husarz mógł mieć siodło warte więcej niż roczny dochód całej wsi?

Oto 10 fascynujących faktów o Polsce sprzed wieków, które poznasz dzięki książce Radosława Sikory. I które każą Ci spojrzeć na naszą historię zupełnie inaczej.

1. Do Polski uciekano z Zachodu

Chłopi z Prus, Niemiec czy Austrii emigrowali do Rzeczypospolitej, bo tu było więcej jedzenia, mniej głodu, a panowie traktowali ich… po ludzku. To nie żart – cesarz Austrii musiał w XVIII wieku wysyłać wojsko, by ich powstrzymać przed ucieczką.

2. Chłop znał łacinę

Niektóre chłopskie dzieci uczyły się łaciny… podsłuchując lekcje dzieci szlachty. W oczach cudzoziemców to był szok – zwykły woźnica albo służący rozmawiał z nimi w języku Cicerona.

3. Brzuch był symbolem prestiżu

W czasach, gdy dziś ścigamy „forma na lato”, w dawnej Polsce otyłość była dowodem sukcesu. Duży brzuch = dużo jedzenia = dużo pieniędzy. Proste.

4. Husarz inwestował jak milioner

Siodło porucznika husarskiego mogło kosztować… 6000 złotych. To 30 razy więcej niż roczny żołd zwykłego żołnierza. A do tego złote rzędy, perskie konie i zbroje jak z gry RPG.

5. Szlachcic nie służył „pod królem”, tylko „z królem”

Bo wolność była święta. Szlachcic był obywatelem, nie poddanym. I tak siebie postrzegał – nawet jeśli orał własne pole z szablą zawieszoną na gałęzi.

6. Nie było jednej Polski – była mozaika stanów i historii

W książce Sikory znajdziesz historie Żydów-arendarzy, zamożnych chłopów z Żuław, biednej szlachty z Mazowsza, husarzy, królów i kobiet. Polska była zróżnicowana – i właśnie to było jej siłą.

7. Wąsy były obowiązkowe

Brak wąsów = hańba. Każdy, kto nosił się „po polsku”, musiał mieć wąs. W przeciwnym razie był „gołowąsem” – a to nie był komplement.

8. Husaria nie tylko walczyła – sprawdzała teren

Pod Wiedniem, zanim rozpoczęto wielką szarżę, najpierw wysłano jedną chorągiew husarską… by sprawdzić, czy teren się do tego nadaje. Jak pisał Sikora: „mądrość bitewna z krwią w tle”.

9. Karczmy i cła dzierżawili głównie Żydzi

Na wschodnich ziemiach Rzeczypospolitej Żydzi specjalizowali się jako arendarze. To budziło konflikty, stereotypy, a czasem i tragiczne konsekwencje – ale to część naszej historii, którą trzeba znać.

10. To wszystko opowiada się… jak dobra powieść

Książka „Dawna Rzeczpospolita na nowo odkryta” nie jest nudną kroniką. To zbiór żywych opowieści, anegdot, obrazków z życia ludzi, którzy żyli w państwie – które dziś często pamiętamy zbyt powierzchownie.

Dla kogo ta książka?

Dla tych, którzy lubią historię – ale niekoniecznie daty.
Dla uczniów, nauczycieli i fanów husarii.
Dla tych, którzy chcą poczuć dumę z bycia Polakiem – bez zadęcia.

Zamów tutaj:
XLM.pl – Dawna Rzeczpospolita na nowo odkryta